Đấu vật là trò chơi truyền thống trong lễ hội mùa xuân Côn Sơn. Tuy có những giai đoạn, trò vật cũng như một số trò chơi khác không được tổ chức định kỳ hàng năm.
Từ năm 2006, thực hiện đề án năng cấp lễ hội Côn Sơn – Kiếp Bạc của UBND tỉnh Hải Dương, đấu vật được tổ chức hàng năm vào kỳ lễ hội cho đến nay. Đây là trò chơi dân gian không chỉ đấu về sức mạnh, thi tài mà còn có niềm tin về tâm linh. Hình tròn trên sới vật tượng trưng cho trời là dương đặt trên sân tượng cho đất hình vuông là âm, hai hình toàn vẹn là sự kết hợp hài hoà mang lại những điều tốt đẹp: mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt.
Đấu vật trong lễ hội truyền thống mùa xuân Côn Sơn
Hàng năm trò vật được tổ chức vào ngày 16 – 18 tháng Giêng âm lịch, tại khu vực sân trước tam quan chùa, hội vật xuân Côn Sơn thu hút hàng trăm đô vật là thanh, thiếu niên đến từ các địa phương trong tỉnh và một số địa phương có phong trào vật phát triển như: Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên… các đô vật thi đấu theo thể thức vòng tròn. Ban tổ chức lễ hội thành lập ra ban tổ chức trò đấu vật riêng, cử những người am hiểu luật vật, chuyên môn làm trọng tài. Trọng tài gồm hai người mang trống chầu cầm chịch và một người cầm chống cơm và trọng tài phụ. Ngoài ra còn thêm hai người nữa chịu trách nhiệm theo dõi và giám sát keo vật. Khi trò vật bắt đầu, trọng tài đầu thắt khăn đỏ và thắt một dây vải đỏ ngang bụng bước lên sới đọc quy định và gọi tên đô vật.
Các Đô vật tranh tài trong hội thi
Keo vật đầu tiên được lựa chọn 2 đô vật để thực hiện “keo vật thờ”. Hai đô vật này phải là người có tiếng, được đông đảo công chúng công nhận về tài năng, đức độ và có công cống hiến cho phong trào vật trong vùng. Hội vật Côn Sơn áp dụng theo nguyên tắc của luật thi đấu vật dân tộc, các đô vật muốn vượt qua vòng đấu loại phải giành chiến thắng trước 3 đối thủ, phải làm cho đối phương “lấm lưng, trắng bụng” (một phần hoặc cả hai phần lưng của đối phương phải lấm đất, bụng ngửa). Nếu vượt qua vòng đấu loại, các đô vật sẽ bước vào vòng bán kết. Ở vòng bán kết, các đô vật phải vượt qua một đối thủ nữa mới lọt vào vòng chung kết. Hội vật Côn Sơn rất chú trọng tinh thần thượng võ vì thế các đô vật không được ra các đòn đánh nguy hiểm đến tính mạng như bẻ, vặn, khoá trái khớp, tấn công bằng đầu, bấm các huyệt, nắm tóc, tấn công vào bộ hạ, yết hầu, mắt,…Hội vật được thể hiện tinh thần đồng đội ở các địa phương, một đô vật của làng nào bị thua sẽ có đô vật khác lên tiếp sức. Nếu để thua một trận các đô vật phải chờ đến năm sau mới được “phục hận”, vì thế các đô vật thường rèn luyện suốt năm, tu dưỡng đạo đức để chờ đầu xuân tham dự, tranh tài.
Các Đô vật tranh tài trong hội thi
Hội vật Côn Sơn ngoài yếu tố tâm linh còn là một hoạt động vui khoẻ, tinh thần thượng võ, khuyến khích việc rèn luyện sức khoẻ, lòng dũng cảm, sự tự tin, mưu trí đối với lớp trẻ.